Haksız Tahrik Şartları

Haksız Tahrik Şartları, TCK 29 maddesinde bulunan ve kusurluluğu hafifleten bir durumdur. Failin suçu hangi sebeple işlediği, suç işlemeye iten bir eylemin mevcut olup olmadığı araştırılırken tahrik incelemesi de yapılmaktadır. Bu incelemenin gerçekleştirilmemesi, ceza yargılamasında adaletsizliğe yol açmaktadır.

Haksız Tahrik Nedir?

Haksız tahrik ne demektir? Haksız tahrik durumu, faili suç işlemeye iten, onun psikolojik olarak suç işlemesini güçlendiren ve mağdurun hareketlerinden oluşan olaylardan etkilenmesi neticesinde failin suç işlediği, kusurluluğu azaltan bir haldir.

TCK 29 düzenlemesiyle suçun işlenmesinden evvelki süreçler göz ardı edilmemiş, fail bireyin suçu işlemesi aşamasında kışkırtıcı nedenlerinde de cezaya etki etmesi sağlanmıştır. Bu kurum 5237 numaralı TCK 29 numaralı maddede açıklanmıştır. Alakalı madde hükmüne göre söz konusu kavram şöyle açıklanabilir: Haksız bir eylem nedeni ile failde oluşan hiddet ya da şiddetli elemenin etkisi altında suç işlenmesi durumunda, faile verilecek ceza indirilir. Cezanın nasıl ve ne düzeyde indirileceği, hangi şartlarda bu indirimin söz konusu olabileceği gibi hususlara, yazının ilerleyen bölümlerinde açıklanmıştır.

Failin cezasına etki edecek olan mühim durumlardan biri de haksız tahriktir. Bu tahrikin doğru bir biçimde tespit edilmediği hallerde fail daha çok ceza alacaktır. Veya tahrik söz konusu bulunmayan bir durumda, tahrikin var olması sebebi ile fail alması gerekenden daha az ceza alacaktır. Bundan dolayı tahrikin olay içinde doğru bir biçimde saptanması ve hazırlanacak olan dilekçenin en doğru şekilde hazırlanıp ilgili mahkemeye sunulması önem arz etmektedir.

Haksız Tahrik Şartları Nelerdir?

Haksız tahrik şartları sıklıkla sorgulanan hususlardan biri olmaktadır. Somut olarak haksız tahrik hükümlerinin uygulanabilmesi adına bazı şartların yerine gelmiş olması gerekmektedir. Bunlar şu şekilde sıralanmaktadır:

Haksız tahrik oluşturan bir eylem olmalıdır: Failin haksız tahrik indiriminden yararlanabilmesi adına somut olarak işlenmiş bir eylem olması lazımdır. Somut bir eylem olmadan eylemin işlendiği düşünülerek fail tarafından suç işlenmesi durumunda tahrik indiriminden yararlanılmaz. Mesela kendine karşı haksız bir eylemde bulunmayan birey hakkında bu birey kesinlikle haksız bir eylemde bulunacaktır. Ben ondan evvel davranayım gibi bir düşünceyle tahrik indirimi bağdaşmamaktadır. Ya da herhangi bir eylem olmadan yalnızca bireyin dış görünüşünden kaynaklı bir haksız tahrik durumu söz konusu olmamaktadır.

Eylem Haksız Olmalı: Faile yönelik olarak yapılan bu eylem muhakkak haksız olmalıdır. Eylemin suç oluşturması gerekmemektedir. Ancak hukuk düzeninde korunan bir hareket olmamalıdır. Mesela bir bireyin, eşinin başka biri ile uygunsuz fotoğraflarını görmesi haksız tahrik meydana getirmektedir. Çünkü bu durumda suç meydana getiren herhangi bir eylem oluşmamakla beraber, hukuk düzeni tarafından korunan sadakate aykırı bir fiil bulunmaktadır. Eylemin tahrik oluşturup oluşturmayacağı her somut olay içerisindeki durum ve şartlara göre değerlendirilmektedir.

Suç, Tahrikte Bulunana Karşı İşlenmeli: TCK 29 indiriminden faydalanılabilmesi amacıyla suç meydana getiren ve fail tarafından işlenen eylemin, muhakkak faili tahrik eden bireye karşı işlenmesi lazımdır. Tahrik eden birey haricinde bir başkasına karşı suç işlenirse, tahrik hükmünden faydalanılmaz. Fakat tahrikin mutlaka suç işleyen faile yönelik olması şart değildir. Faile, yakınına, herhangi bir hayvana ya da hiç tanımadığı insanlara yönelik olarak gerçekleştirilen eylem dahi, suç işleyen fail hakkında tahrik indirimi uygulanmasını gerektirmektedir.

Suç, Haksız Eylemin Getirdiği Hiddet ve Şiddetli Elemin Altında İşlenmiş Olmalı: Haksız tahrik durumundan etkilenen birey işlemiş olduğu suçu, içinde olduğu hiddet ve şiddetli emenin etkisinde iken işlemiş olmalıdır. İçinde olduğu ruhsal durum sebebi ile fail, eylemi gerçekleştirmelidir.

Haksız Tahrik İndirimi Ne Kadar?

Konuyla alakalı olarak haksız tahrik indirimi ne kadar diye sıklıkla sorgulanmaktadır. Üst ve alt limitler somut olayın koşullarına göre hakim tarafından belirlenmektedir. Mesela müebbet hapis cezası alan bir bireyin, tahrik sebebi ile 12-18 sene alacağı indirilmiş cezanın net tayin, ilgili olayın gerçekleşme biçimine, tahrikin niteliğine ve özelliklerine göre farklılık göstermektedir. Cezaya etki oranları şu şekilde açıklanmaktadır:

• Ağırlaştırılmış müebbet cezasında bu ceza yerine 18-24 sene arası.
• Müebbet hapis cezasında bu ceza yerine 12-18 sene arası.
• Diğer durumlarda ¼ ila ¾ oranında düşürülerek cezaya hükmedilmektedir.

İştirak Halinde Haksız Tahrik Nedir?

Suçun iştirak durumunda işlenmesinde ilk olarak iştirakin ne olduğunu açıklamak lazım. Bu, suçun işlenmesinde birden çok bireyin beraber hareket etmesi anlamına gelmektedir. Suçun iştirak biçiminde işlenmesi halinde TCK 29 indiriminden iştirak durumunda bulunan bireye uygulanabilmesi için tahrikin bu bireyler üzerinde de gerçekleşmiş olması lazımdır. Bu bireyler üzerinden gerçekleşmedi ise indirim de söz konusu değildir.

Haksız Tahrikte Yanılgı

Kendisine karşı tahrikte bulunan bir birey, ilgili tahrikin varlığına dair kaçınılmaz bir hataya düşer ise ya da böyle bir hataya düşerek suçu bir başkasına karşı işler ise veya suç işlediği esnada sapma meydana gelerek, sonuç başkası üzerinde oluşursa bu durumlarda TCK 29 indiriminin uygulanıp uygulanmayacağı sık olarak tartışılan hususlar arasında yer almaktadır. İlk önce haksız tahrik hususunda hataya düşen birey hakkında buna dair hükümlerin uygulanabileceğini söylemek doğru olacaktır. Eğer fail kişi tahrikin meydana geldiği konusunda kaçınılmaz bir hataya düştü ise bu durumda TCK 29 hükümleri uygulanmaktadır.

Mesela babasına küfredildiğini sanan X, küfrettiği iddia edilen Y’ye karşı kasten yaralama eylemini işledi ise ve küfrettiği konusundaki hatası kaçınılmaz ise yani gerçek anlamda küfretmediğini öğrenebilecek durumda değilse ve öğrenmesi olanaksız ise bu durumda indirim hükümlerinden yararlanabilir.

Hedefte sapma durumunda ise fail birey, tahrikte bulunan bireye karşı eylemini gerçekleştirmek isterken sapma sebebi ile eylemin neticesi bir başkası üzerinde doğar. Fail hedefte sapma olacağını öngörmesine rağmen durmadı ise indirim hükümleri uygulanmamaktadır. Fakat fail öngörmeyecek sapma sebebi ile bir başkası üzerinde neticeye neden oldu ise indirim hükümleri geçerli olmaktadır.

Haksız Tahrik ve Meşru Müdafaa Farkı

Meşru müdafaa ve haksız tahrik birbirlerinden tam anlamı ile farklı olmaktadır. Meşru müdafaa durumu kendine karşı yöneltilen bir saldırıyı defetmek amacı ile yapılan bir eylemi içermektedir. Kendine vuran birine vurulması meşru müdafaa durumuna örnek olmaktadır. Meşru müdafaada saldırı devam etmekte ya da gerçekleşmesi muhtemeldir. Haksız tahrikte saldırı sona ermiştir. Meşru müdafaada hukuka uygunluk sebebi söz konusudur ve suç oluşturmaz. Haksız tahrikte kusurluluk azaltılır. Meşru müdafaa durumunda saldırı olmalıdır. Haksız tahrikte saldırı olması gerekli değildir. Bunun için haksız bir eylem olması yeterli bir durumdur. Meşru müdafaada birey ceza almaz ve beraat eder. Ancak haksız tahrik halinde cezada indirim söz konusu olabilmektedir.

Taksirli Suçlarda Haksız Tahrik Nedir?

Taksirli suçlarda haksız tahrik durumu da merak edilen hususlardan biridir. Taksir, ilgili bir suçun özen ve dikkat yükümlülüklerine aykırı biçimde, öngörülememesi sonucunda işlenmesi durumudur. Taksirle haksız tahrikin birlikte olup olmayacağı düşünülebilir. Haksız tahrik halinde yukarıda açıklandığı gibi fiile karşılık olarak şiddetli bir elem altında suç işleme durumu mevcut bulunmaktadır. Yani bir kastın olması lazımdır. Taksirle haksız tahrik bir arada olmamaktadır. Çünkü öngörülemeyerek oluşması gereken bir eylemin, şiddetli elem halinde suç işleme kastıyla hareket edildiğinden söz etmek mantığa aykırı bir durum olarak kabul edilmektedir.

Tasarlama ve Haksız Tahrik Aynı Anda Olur Mu?

Tasarlamayla haksız tahrikin birlikte olup olmayacağı sık tartışılan ve karmaşıklık arz eden bir husustur. Somut olayın değerlendirilmesinin sonrasında indirim hükümlerinin uygulanıp uygulanmayacağına karar verilmektedir. Baskın görüşe göre bireyin eylemi tasarlayarak gerçekleştirebilmesi adına plan kurması lazımdır. Bu plan kurma aşaması, daha tahrik altındayken yani şiddetli ve hiddetli elem durumu son bulmamış iken olabileceği gibi, bu etki geçmiş ve diğer görüş olan soğukkanlılıkla tasarlama da gerçekleştirilmiş olabilmektedir. Bu yüzden net bir ifade ile tasarlamayla haksız tahrikin bir arada bulunmayacağını söylemek doğru değildir. Bu noktada yapılacak olan savunmanın etkin hukuki durumlar ileri sürülerek gerçekleştirilmiş olması önem arz etmektedir. Bu yüzden süreç içinde alanında uzman ceza avukatlarından yardım almak gerekmektedir.

Aldatma Haksız Tahrik Oluşturur Mu?

Bireyin eşini aldatması, suç teşkil eden bir eylem olmamakla beraber, hukuk düzeni tarafından korunmamaktadır. Bireyin evlilik birliği dahilinde olması sebebi ile sahip olduğu sadakat borcuna aykırılığı söz konusudur. Zaten haksız tahrik olmaması için de eylemin suç teşkil etmesi gerekmemektedir. Aldatma durumunun haksız tahrik oluşturup oluşturmayacağı hususunda ikili bir ayrım yapmak lazımdır. Aldatılan bireyin eşine ya da eşinin kendisini aldattığı bireye yönelik olarak işlemiş olduğu bir suç sonucunda somut olay değerlendirilerek tahrik hükümlerinin uygulanacağını söylemek doğrudur.

Fakat aldatma eyleminin sonrasında, aldatılan birey tarafından değil de onun yakınları tarafından bireye ya da onun birlikte olduğu insana karşı bir suç işlenmesi durumunda indirim hükümleri geçerli olmamaktadır.

Töre Saikinde Haksız Tahrik Olur Mu?

TCK 29 maddesi ile töre saiki bir arada olmamaktadır. Töre saikinde, töre hükmünü yerine getirmek için işlenen bir suç bulunmaktadır. Bu durumlarda tahrik indirimi mümkün olmamaktadır. Tahrik indiriminde yukarıda açıkladığımız gibi şiddetli ve hiddetli elem etkilidir. Töre cinayetleri ise bunlarda uzak ve sözde namus temizleme fikri ile yapılmaktadır.

Haksız Tahrikle İlgili Sıkça Sorulan Sorular

TCK 29 dahilinde düzenlenen haksız tahrik indirimine dair uygulamada merak edilen pek çok farklı konu bulunmaktadır. Bunlardan en önemlilerini şu şekilde açıklayabiliriz:

• Haksız tahrik nedir? Mağdur tarafından gerçekleştirilen bir fiil sebebi ile failde meydana gelen hiddet ve şiddetli elem altında herhangi bir suçun işlenmesi durumunda haksız tahrikten söz edilmektedir.
• Haksız tahrik şartları nelerdir? Herhangi bir suça haksız tahrik indirimi yapılabilmesi adına tahrik meydana getiren eylem olmalıdır. Eylem haksız olmalı ve tahrikte bulunana karşı şiddetli ve hiddetli elemin etkisinde gerçekleştirilmelidir.
• Karşılıklı hakarette haksız tahrik olur mu? Sık sorulan sorulardan biri de budur. Hakaret suçunun karşılıklı biçimde işlenmesi durumunda faile verilecek olan ceza zaten indirilecektir. Fakat bu TCK 29’un uygulanmasına engel olmamaktadır. Bu aşamada da indirimden söz edilebilmektedir.
• Haksız tahrike karşı haksız tahrik olur mu? Bu sorunun cevabı hayırdır. Tahrik indirimi, ilk tahrikte bulunan bireye karşı suç işlenmesi durumunda uygulanmaktadır. İlk tahrikte bulunan, daha sonra kendine yönelik suç işlenmesi halinde indirimden faydalanamamaktadır.

Haksız tahrikte ceza ne kadar indirilir? Ceza, ağırlaştırılmış müebbette 18-24 sene arası, müebbette 12-18 sene arasında hakimin somut olayın koşullarına bağlı şekilde yapacağı değerlendirme neticesinde verilmektedir. Diğer durumlarda ¼ ila ¾ arasında da indirim söz konusu olabilecektir. Elbette indirim oranı yine somut olaya ve hakimin takdirine bağlı olarak değişmektedir.