İDARENİN EYLEMLERİNDEN DOĞAN SORUMLULUĞU
İçerik Tablosu
Öncelikle idarenin eylemlerine değinecek olursak, idarenin eylemleri bireyleri yakından ilgilendirmekte olduğundan dolayı bu konu hakkında kapsamlı bilgi verme zorunluluğu doğmuş bulunmaktadır.
İdare , kamu hizmeti ödevini üstlenmiştir. Bu hizmeti üstlenmesinden kaynaklı olarak sorumluluğu ve hizmeti sürekli ve kesintisiz olarak devam etmelidir. Bununla bireylere karşı sorumlu, diğer bir deyişle mükelleftir.
Anayasanın 125’inci maddesinin birinci fıkrası gereğince “İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır.” Demektedir.
İdare, hukuk devletinin gereği olarak her türlü eylem ve işlemi ile ilgili yargı önünde hesap vermektedir. Bu husus 2 şekilde ifade edilmektedir.
Birincisi iptal davalarında hukuka aykırı işlemin ortadan kaldırılması ve Aynı zamanda eylem ve işlemlerinden doğan zararların tazmin edilmesidir. Yani bir diğer deyişle iptal davaları ve tazminat davaları idare hukukunun konusunu oluşturmaktadır.
İdarenin yargısal denetime tabi olmasındaki amaç bireylerin zararlarının ortadan kaldırılmasıdır.
Anayasanın 125’inci maddesine göre de “İdare, kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararı ödemekle yükümlüdür.” Demektedir.
1982 Anayasasına göre idarenin hukuka aykırı işlemleri yargı denetimi neticesinde iptal edilecek ve ayrıca idare de hukuka aykırı eylem ve işleminden dolayı meydana gelen zararları tazmin etmekle yükümlü ve sorumlu olacaktır.
İdare hem mali hem de hukuki sorumluluğu olduğunun anayasanın ilgili maddelerinden de anlaşılacağı üzere kabul etmiştir.
İdarenin bu yükümlülüğü sonucu kusur sorumluluğu ve kusursuz sorumluluk olmak üzere 2 sınıflandırma yaparak konuyu ele almak gerekecektir.
İDARENİN KUSURLU VE KUSURSUZ SORUMLULUĞU
Fiil , Zarar, fiil ve zarar arasında ortaya çıkan illiyet bağı kusur sorumluluğunda bulunması gereken unsurlardır. Bir de bunlara ek olarak kusur sorumluluğunda kusur unsurunun da idarenin ilgili eyleminde bulunması gerekmektedir.
Kusursuz sorumlulukta ise fiil, zarar ve fiil ile zarar arasında ortaya çıkan uygun illiyet bağının yanı sıra idarenin kusuru aranmadan idare, bireylerin zararlarını ortadan kaldırmakla mükelleftir. Ancak bir istisnaya değinecek olursak, idarenin kusursuz sorumluluğunun sınıfına giren sosyal risk ilkesi gereğince illiyet bağı aranmadan idare kusursuz olarak sorumlu olmaya devam edecektir.
Sosyal risk ilkesi, 5233 sayılı Terör ve Terörle Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanması Hakkında Kanun ile ortaya çıkmış ve kanunlaşmıştır.
KUSUR SORUMLULUĞU – HİZMET KUSURU
Kamu hizmetinin sunulurken; hizmetin hiç işlememesi, geç işlemesi, kötü işlemesi hallerinde bireylerde oluşan zararlar , idarenin kusura dayanan sorumluluğu sebebiyle, devlet eliyle tazmini gerekir. Hizmetin hiç işlememesi, geç işlemesi, kötü işlemesi gibi durumlarda idare hizmet kusuru nedeniyle sorumludur. Bu sorumlulukta kusura dayanan sorumluluktur.
Danıştay’ın yerleşik içtihatlarına göre; idarenin yapmakla yükümlü olduğu hizmetler açısından idarenin hareketsiz kalması açık hizmet kusuru olarak nitelendirilmektedir.
KUSURSUZ SORUMLULUK
İdare kusursuz olsa dahi, tehlikelilik esası, sosyal risk ilkesi ve kamu külfetleri karşısında eşitlik ilkesi gereğince bireylerin zararlarını gidermelidir. İdarenin kusursuz sorumluluğu bu ilkelere dayanmaktadır.
Danıştay kusursuz sorumluluk ile kusur sorumluluğa göre somut olayı değerlendirdiğinde öncelikle kusur sorumluğuna bakmaktadır.
Somut olayda Kusur sorumluluğu hallerinden biri yok ise idarenin kusursuz sorumluluğuna gidilmektedir. Sosyal risk ilkesi idarenin kusursuz sorumluluğu hallerinden birisi olsa da Danıştay , bazı kararlarında illiyet bağının kesildiğinden hiç bahsetmeyerek bireylerin zararlarını karşılayan idare için , üçüncü kişinin illiyet bağını kestiğine değinmiştir.
Sonuç olarak ; Yukarıda da açıkladığımız üzere Danıştay’ın kararlarına göre; idarenin sorumluluğu belirlenirken öncelikle idarenin kusura dayanan sorumluluğuna bakılacak, eğer kusura dayanan sorumluluğuna gidilemiyorsa bu halde kusursuz sorumluluğuna bakılacak ve bunun özel bir türü olan sosyal risk ilkesinin varlığı araştırılacaktır.
AGÂH Hukuk Danışmanlık & Arabuluculuk
Avukat Nida KUTTAŞ – Avukat Ahmet YILDIZ
[kkstarratings]