Hakkında herhangi bir hukuki soruşturma ya da kovuşturma yürütülen ancak yürütülen soruşturma yahut kovuşturmanın sonuçsuz kalması için saklanan kişiler “kaçak şüpheli veya sanık” olarak adlandırılır. Cumhuriyet Savcısı’nın ulaşamadığı, yurt içinde saklanan yahut yurt dışında bulunan sanık ya da şüpheli için “kaçaklık” kararı soruşturma aşamasında soruşturmayı yürüten savcı tarafından, kovuşturma aşamasında ise iddianamenin kabul edildiği mahkeme tarafından verilmektedir. Kaçak şüpheli veya sanık yargılaması özel teamüller ile belirlenmiştir.
Kaçak Şüpheli ve Kaçak Şüpheli Gaip Sanık ile Aynı Mıdır?
İçerik Tablosu
Kaçak şüpheli kimdir ya da kaçak sanık kimdir sorularının cevabını makalemizin girişinde “kaçaklık” tanımını detaylı olarak açıklayarak verdik. Bu noktada konu edilen bir başka durum ise “gaiplik” meselesidir. Çoğu durumda kaçaklık ve gaiplik birbiri ile karıştırılabilse de aslında birbirinden son derece farklı kavramlardır.
Gaip sanık ya da gaip şüpheli çoğu durumda kendisi hakkında bir soruşturma yürütüldüğünden yahut kovuşturma yapıldığından habersizdir. Bazı durumlarda gaip sanığın veya şüphelinin hayatta olup olmadığı da meçhuldür. Oysa kaçak sanık ya da şüpheli, kendi hakkında yürütülen soruşturmadan ya da kovuşturmadan iradi olarak kaçmaktadır. Bu yönüyle gaiplik ve kaçaklık birbirinden tamamıyla ayrılırlar.
Kaçaklık Kararı Nasıl Verilir?
Soruşturma aşamasında soruşturmayı yürüten savcı tarafından ve kovuşturma aşamasında da iddianamenin kabul edildiği mahkeme tarafından “kaçaklık” kararının verilebilmesi çeşitli şartlara bağlıdır. Kaçaklık kararının verilebilmesi için gereken durumlar 5271 sayılı CMK’nın 247/2 maddesinde düzenlenmiştir. Bunlar:
- Şüpheli veya Sanığa Ulaşılmalıdır: Soruşturmayı yürüten savcılık tarafından ya da kovuşturmayı yürüten mahkeme tarafından ilgili sanık ya da şüpheliye ulaşılamaması durumunun kişinin özel gayreti nedeniyle olduğu kanaatine varılması gerekir.
- Kaçaklık Kararı Verilebilecek Suçlar: Kaçaklık kararının verilebileceği suçlar “katalog suçlar” olup, her suç için kaçaklık kararı verilememektedir. Kaçaklık kararı verilebilecek suçlar şunlardır:
- Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar (TCK m. 302, 303, 304, 305, 306, 307, 308)
- Soykırım ve insanlığa karşı suçlar (TCK m. 76, 77, 78)
- Hırsızlık (TCK m. 141, 142)
- Göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti (TCK m.79, 80)
- Yağma (Gasp) suçu (TCK m. 148, 149)
- Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar (TCK m. 309, 310, 311, 312, 313)
- Silahlı örgüt (üyelik, yöneticilik) suçu (TCK m. 314) veya bu örgütlere silah sağlama (TCK m. 315)
- Dolandırıcılık (TCK m. 157, 158)
- Hileli iflas (TCK m. 161)
- Uyuşturucu madde imal veya ticareti suçu (TCK m. 188)
- Güveni kötüye kullanma (TCK m. 155)
- Parada sahtecilik suçu (TCK m. 197)
- Suç işlemek amacıyla örgüt kurma (TCK m. 220)
- Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ve Casusluk (TCK m. 328, 329, 330, 331, 333, 334, 335, 336, 337)
- İrtikap suçu (TCK m. 250)
- Rüşvet suçu (TCK m. 252)
- Zimmet suçu (TCK m. 247)
- İhaleye fesat karıştırma (TCK m. 235)
- Edimin ifasına fesat karıştırma (TCK m. 236)
- Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunda tanımlanan silah kaçakçılığı (TCK m. 12) suçları
- Bankalar Kanunu’na muhalefet (zimmet suçu)
- Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda tanımlanan suçlar
- Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 68 ve 74 üncü maddelerinde tanımlanan hapis cezası gerektiren suçlar
- Soruşturma veya Kovuşturma Başlatılmış Olmalıdır: Hakkında soruşturma ya da kovuşturma bulunmayan kişi hakkında “kaçaklık” kararı verilememektedir. Hakkında suç şüphesi olan kişi hakkında başlatılan soruşturma ya da kovuşturma “kaçaklık” kararı verilebilmesinin ön şartlarındandır.
- Tebligata ve Zorla Getirme Kararına Uyulmalıdır: Adli makamların savunmasını almak üzere tebligatta bulunduğu kişi tebligata riayet etmezse ve buna bağlı olarak çıkartılan “zorla getirme kararına” da uymazsa ilana çıkılma aşamasına geçilmektedir.
- Kaçak Hakkında İlan Verilmesi: Tebligatlara ve zorla getirilme kararına uymayan kişi hakkında “kaçaklık” kararı verilebilmesi için “ilan verilmesi” aşamasına geçilir. Gazetede yapılan ilan sanığın bilinen adresinin de kapısına yapıştırılır. 15 gün içerisinde ifade vermeye gitmeyen kişi “kaçak” vasfını alır.
Kaçak Şüpheli veya Sanık Nasıl Yargılanır?
Kaçaklık Cezası Nedir?
Hakkında “kaçaklığa” hükmedilen kişinin mallarına el konulabilir. Gıyabında tutuklama kararı çıkarılabilir. En çok akla gelen ve avukatlara yöneltilen sorular arasında yer alan; “kaçak şahıs ekstra hapis cezası alır mı” sorusunun cevabı ise “hayır almaz” olacaktır. Bu noktada “kaçaklık” kararı ile genellikle açık cezaevlerinden firar eden mahkumların durumları karıştırılabilmektedir. Zanlı hakkında verilen kaçaklık kararı ve hapishaneden firar suçu birbirinden tamamen farklı kavramlardır.
Kaçak Şüpheli veya Sanık Nasıl Yargılanır?
Hakkında kaçaklık kararı verilen kişinin yargılaması özel koşullara tabidir. Savcılık kaçak şüphelinin ifadesi olmadan iddianame hazırlayabilir ve mahkemeye sunabilir. İddianame mahkeme tarafından kabul edilebilir. Kaçak zanlı hakkında mahkeme her türlü soruşturma ve kovuşturmayı yapabilir, kaçak sanık hakkında dava açılabilir. Ancak mahkeme, zanlının beyanını almadan hakkında karar veremez. Kaçak şüpheli ya da sanık hakkında hüküm verilebilmesi için kişinin sorgusunun yapılabilmesi elzemdir.
