Soruşturma ve Kovuşturma Nedir?

Soruşturma ve Kovuşturma Nedir? Bir suçla alakalı yargılamadan önce yapılan araştırma soruşturma demektir. Kovuşturma ve soruşturma ifadeleri sıklıkla merak edilmektedir. Ülkemizde ceza yargılamasında geçmeden evvel olayın araştırıldığı ve çeşitli delillerin toplanıp diğer işlemlerin gerçekleştirildiği aşamadır. Bundan dolayı kendisine karşı bir suç işlendiğini söyleyen ya da bir suç ithamı altında olan kişiler mutlaka soruşturma aşamasına bir şekilde dahil olur.

Soruşturma Aşaması Nedir?

Soruşturma aşaması ne demektir? Bir suç işlendiğine dair bir bildirim alan savcılık, bununla beraber hemen soruşturma başlatmaktadır. Soruşturma kısmının en temel amacı ise yargılamaya değer bir şüphenin bulunup bulunmadığını kontrol etmek, var ise delilleri toplamak ve oluşturduğu dosyayı yargılama yapacak olan ilgili mahkemeye sunmaktır. Buna kamu davası açmaya yer olup olmadığına karar verme durumu diyebiliriz.

Soruşturma nedir sorusuna verilecek olan cevap da temelde bu sayılan uygulamaların yapılması olur. Soruşturma ile alakalı temel hukuki düzenlemeler 5271 numaralı ceza muhakemesi kanunu madde 157 ve devamında yer almaktadır. Ceza muhakemesi sürecinin çok temel bir aşaması olmadığından dolayı esasen kanunun neredeyse her maddesi soruşturmayla ilgilidir diyebiliriz. Fakat temel düzenlemeler burada yer almaktadır.

Kovuşturma Nedir?

Kovuşturma nedir? Bu soruya yanıt verebilmek için ilk olarak yargılamanın aşamalarından olan soruşturma aşamasına hakim olmak gerekmektedir. Kovuşturma evresi soruşturma evresinin iddianamenin hazırlanması ile beraber sona ermesi sonucunda mahkemenin süreci yürütmeye başladığı bölümü açıklar. Bir ceza muhakemesi işlemi olarak lanse edilen kovuşturma aşaması soruşturma aşamasının aksine herkese açık bir biçimde yapılır. Kovuşturma aşaması kural olarak mahkemenin yapacağı duruşma neticesinde vereceği hükmün kesinleşmesi ile sona ermektedir. Duruşmanın ne biçimde olacağı ve mahkeme tarafından hangi kararlara hükmedileceği ise 5271 numaralı kanunda açık bir şekilde düzenlenmiştir.

Kovuşturma bir ceza muhakemesi kavramıdır. Yargılamanın soruşturma aşamasından sonra gelen bölümünü ifade etmek için kullanılır. Bir ceza muhakemesi işlemi olarak bilinmektedir. 5271 numaralı ceza muhakemesi kanununun ikinci maddesinin f bendinde tanımlanmıştır. Buna göre iddianamenin kabul edilmesi ile beraber başlayan ve hükmün kesinleşinceye dek geçen aşamasını açıklamaktadır. Bu aşamada davanın açılmasıyla beraber süreç soruşturma evresinin aksine mahkeme tarafından yürütülmektedir.

Kovuşturma evresinin ceza muhakemesi işlemi olmasının bir sonucu şeklinde özel hukuk davalarında görülmez. Yalnızca ceza yargılamalarında görülür ve mahkemenin kontrol ve denetiminde olan safhayı açıklamak için kullanılır. Bu yüzden de kovuşturma aşamasının görüldüğü mahkemeler sadece ceza davalarının görüldüğü mahkemelerdir. Cumhuriyet savcısının iddianame düzenlemesinin sonrasında kovuşturma yapmaya yetkili mahkemeler genel ve özel nitelikli mahkemeler şeklinde sayılmaktadır.

Soruşturma aşamasında şüpheliyle ilgili yeterli şüphe olduğuna kanaat getiren savcı iddianame düzenler. Bu iddianamenin düzenlenmesiyle beraber mevcut suç şüphesi yargılama yapmaya yetkili mercilerce öğrenilir. Fakat soruşturma aşaması iddianamenin düzenlenmesiyle değil bu iddianamenin mahkemece kabul edilmesiyle sona ermektedir. Kovuşturma aşamasının da başlangıcı olan iddianamenin kabul edilmesi sonucunda da dava açılır ve duruşma hazırlığına başlanmış olunur. Soruşturma evresinde şüpheli olan birey iddianamenin kabulü ile beraber sanık olarak isimlendirilir.

Soruşturma ve Kovuşturma Farkı Nedir?

Soruşturma ve kovuşturma farkı nedir? Soruşturma evresi savcılığın suçla alakalı araştırma gerçekleştirdiği evre iken kovuşturma evresi soruşturmadan sonra gelen yargılama yani mahkeme evresi olmaktadır. İkisi arasında temel farklar hakkında şunları söylemek mümkündür:

Soruşturma Aşaması

• Savcılık tarafından adli kolluk yardımıyla ileri sürülür. Hakim kararı gerektiği hallerde sulh ceza hakimliğine başvuru yapılmaktadır.
• Kural olarak acele, yazılı ve gizlidir.
• Suça isnat edilen birey şüpheli olarak isimlendirilir.
• Suçla alakalı deliller toplanır. Suçun işlenip işlenmediğine ilişkin kesinlik ortaya çıkmamaktadır.

Kovuşturma Aşaması

• Mahkeme tarafından yargılama aşaması olmaktadır. Mahkemenin bütün işlemler açısından yetkisi bulunmaktadır.
• Sözlü ve aleni olmaktadır. Yargılamanın da hızlı olması kanunun amaçları arasında yer almaktadır.
• Suça isnat edilen birey üzerindeki şüphe biraz somutlaştığından ötürü artık sanık olarak isimlendirilmektedir.
• Suçla alakalı toplanan deliller üzerinden yargılama gerçekleştirilmektedir. Fakat gerekir ise mahkeme delil toplayabilir. Kovuşturma sonucunda suçun işlenip işlenmemiş olduğu kesinleşmektedir.

Soruşturma İşlemleri Nasıl Gerçekleştirilir?

Soruşturma işlemleri nasıl yapılır? Soruşturma evresinin en temel ilkeleri gizli olması, yazılı olması ve acele işlerden olmasıdır. Ceza muhakeme aşamasında yargılama aşaması daha çok kurala bağlı daha şekli kurallara sahip ve sıra düzenine sahip olduğundan ötürü sözlü gerçekleşmektedir.

Fakat soruşturma evresi yapısı gereği daha serbest bırakılmış bir alan olmaktadır. Bunun denetimi bakımından burada gerçekleştirilen her işlem kural olarak yazılı şekilde yapılmaktadır ve tutanak tutulmaktadır. Bununla beraber maddi gerçeğin ortaya çıkması ve delillerin korunması adına soruşturma uygulamaları gizli olarak yapılmaktadır. Yani bu aşamada süreçte gizlilik hakimdir. Aynı zamanda soruşturma evresi şüpheli için zan altında kalma ve mağdur bakımından da mağduriyetin devamını anlamına gelmesinden ötürü bir an evvel çözümlenmesi lazım gelen bir aşama olarak görülmektedir. Bu yüzden de acele olma ilkesi hakimdir.

Savcılık, soruşturma işlemlerini kolluk birimlerinin desteği ile gerçekleştirmektedir. Buna göre başta polis olmak üzere sahil güvenlik komutanlığı, jandarma teşkilatı, gümrük görevliler gibi kolluk kapsamında soruşturma evresinde görevlendirilmektedir. Bu aşamada adli kolluk savcılığın emir ve talimatı altında işlem yapmaktadır.

Soruşturma evresi işlemleri istisnai çeşitli durumlarda sulh ceza hakimi tarafından gerçekleştirilmektedir. Suçüstü durumları ya da gecikmesinde sakınca olan durumlarda savcıya ulaşılamadı ise ya da olayın genişliği savcıyı aşıyor ise sulh ceza hakimi bu uygulamaları yapmaya aynen savcı gibi yetkili olmaktadır.

Soruşturma Aşaması Ne Kadar Sürer? Zamanaşımı Var Mı?

Soruşturma evresi, suç işlendiğine yapılan şikayet ya da ihbar üzerine başlamaktadır. Bazı suçların soruşturulması ve kovuşturulması için mağdurun şikayeti gerekmektedir. Kimi suçlarda ise şikayete gerek bulunmamaktadır. Herhangi bir biçimde suçun işlendiğini öğrenen savcılık makamı derhal ve resen soruşturma başlatmaktadır.

Soruşturmanın süresiyle alakalı ceza muhakemesi kanunu düzenlemelerinde herhangi bir azami süre öngörülmemiştir. Fakat soruşturmanın da çok uzun sürdüğünü söylemek söz konusu olmamaktadır. Özellikle tutuklu dosyalarda çoğunlukla hızlı bir şekilde iddianame hazırlanır ve mahkemeye sunulmaktadır. Açıklamamız gerekir ki soruşturma evresinin bu özelliği gereği muhakkak bir avukat desteği alınması şarttır.

Genel olarak soruşturma aşamasında delillerin durumu ve toplanması hali, ifade alma, adli kontrol ve tutukluluk durumları, keşif, bilirkişi raporu gibi pek çok unsur olumlu ya da olumsuz şekilde etki etmektedir. Sürecin deneyimli ve alanında uzman bir ceza avukatı ile devam ettirilmesi önemlidir.

Soruşturmada Gözaltı, Adli Kontrol ve Tutukluluk

Bir suç soruşturması aşamasında koruma tedbiri olarak şüpheli bireyin tutuklanması, gözaltına alınması ya da adli kontrol denetimi ile serbest bırakılması söz konusu olabilmektedir. Açıklamamız gerekir ki bunları hiçbirisi de olmayabilir. Bu tam anlamı ile somut olayın koşullarına bağlı olmaktadır.

Genel olarak şüpheli bireyin kaçma ya da delil karartma şüphesine dayanan ilgili tedbirler, hükmün kağıt üzerinde kalmasını önleme ve maddi gerçeğin ortaya çıkarılması amaçları doğrultusunda yapılmaktadır.

Bunlara koruma tedbiri denmektedir. Bu kararları sadece sulh ceza hakimi verebilmektedir. Yani savcının bu tarz bir yetkisi olmamaktadır. Fakat bu tedbirlere son verme yetkisi hem sulh ceza hakiminde hem de savcıda olmaktadır. İkisinden birisi gözaltına, tutukluğa ya da diğer tedbirlere son verebilmektedir.

Soruşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar Nedir?

Konuyla alakalı olarak en fazla merak edilen hususlardan biri de soruşturmaya yer olmadığına dair karar olmaktadır. Savının soruşturma ardından yargılamaya yeterli delil olmaması durumundan verdiği karar kovuşturmaya yer olmadığı kararıdır. Buna geçmeden evvel daha soruşturma başlamadan vermiş olduğu bir kadar bulunmaktadır o soruşturmaya yer olmadığı kararıdır.

Savcılığa bir şikayet ya da ihbar geldiğinde eğer bildirilen şeyin suç olmadığı yani ceza hukukunu konusu olmayan kesin bir şey ise ya da bildirimin konusu çok soyut ve genel ise bu aşamada soruşturmaya yer olmadığına dair karar çıkmaktadır.

Soruşturmaya gerek bulunmamaktadır. Mesela borcunu ödememek bir suç değildir ve icra hukukunun konusudur. Bununla alakalı savcılığa bir şikayet soruşturma konusu olmaz. Veya bir birey uzaylıların kendini tehdit ettiğini bildirebilir. Aynı şekilde dört yaşındaki bir çocuğun banka soyma planı yaptığı bildirilebilir. Bu tarz soyut ya da ceza konusu olmayacak hallerde soruşturmaya yer olmadığına dair karar çıkar. Fakat yeterli delil olmasa dahi herhangi bir suçu meydana getirecek bir eylem bildirilir ise kesin surette soruşturma başlatılır.

Soruşturmaya yer olmadığına dair karar ceza muhakemesi kanunu madde 158 içinde düzenlenmiştir. Ve Türk ceza yargılama sisteminde daha yeni sayılmaktadır. Savcılığı gereksiz soruşturmalar ile meşgul etmemek için getirilmiştir.

Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar Nedir? (Takipsizlik)

Kovuşturmaya yer olmadığına dair karar aynı zamanda takipsizlik şeklinde de bilinmektedir. Savcının iddianame hazırlaması, yargılamaya geçmek adına yeterli şüphe olmasına bağlı olmaktadır. Eğer ki savcı soruşturmanın sonunda yeterli şüphe meydana gelmediğine kanaat getirir ise kovuşturmaya yer olmadığı kararı çıkacaktır. Yani bu tarz bir karar yargılama evresine geçilmeyeceğine ilişkin olan bir karar türüdür. Bu karara uygulamada ise takipsizlik kararı ismi verilmektedir.

Takipsizlik Kararına İtiraz

Takipsizlik kararına itiraz edilebilir mi? Soruşturmaya yer olmadığına dair karar da kovuşturmaya yer olmadığına dair karar da alakalı bireylere tebliğ edilmektedir. Bu bağlamda belirtmemiz gerekir ki savcının soruşturma aşamasında yaptığı çoğu uygulama için itiraz etmek söz konusu olabilmektedir. Somut olayın şartları incelenerek uygun bir itiraz yolu takip edilmelidir. En mühim noktalardan birisi takipsizlik kararına itirazdır. Buna göre kovuşturmaya yer olmadığına dair karar taraflara tebliğ edildikten sonra on beş gün içinde kararı veren savcının yer aldığı ağır ceza mahkemesinin yargı yerindeki sulh ceza hakimliğine itiraz gerçekleştirilebilmektedir. İtiraz işlemleri gelişigüzel yapılmamalıdır. Bu aşamada kamu davası açılmasını gerektirecek delil ve durumlara yer verilmelidir. Aksi durumda itiraza reddedilme durumu ortaya çıkmaktadır.

Hakimin Kararına İtiraz

Soruşturma evresinde sulh ceza hakiminin vereceği çok mühim kararlar bulunmaktadır. Bunların başında ise koruma tedbirleri ve adli kontrol kararları yer almaktadır. Her bir koruma tedbiri açısından ayrı ayrı itiraz prosedürü vardır.

Soruşturma Aşamasından Sonra Ne Olur?

Soruşturma aşamasından sonra ne olur sorusu da sıklıkla sorulmaktadır. Soruşturma evresini tamamlayan savcının verebileceği kararlara değindik. Savcı ya takipsizlik kararı çıkaracak ya da iddianame düzenleyerek mahkemeye sunacaktır. Yine iddianamenin kabul görmesi için bazı koşullar bulunmaktadır. İddianame kabulünden sonra kovuşturma bölümüne geçilmektedir. Bu noktada artık şüpheli birey sanık olarak yargılanmaktadır. Mahkeme hüküm verdikten sonra gerekiyor ise bu hükme itiraz gerçekleştirmek, üst derece mahkemeye taşımak söz konusu olabilmektedir. Bunlar da temyiz ve istinaf aşamaları olmaktadır.